संपादकीय: ‘एकाच क्षणात १० शहरं उडवू शकतो भारत!’ – अग्नी-VI आणि ब्रह्मोसमुळे पाकिस्तानची झोप उडाली?

संदिप रुक्मिणी विठ्ठल कसालकर (संपादक, भारत २४ तास)

8 मे 2025 – भारताच्या 'ऑपरेशन सिंदूर'नंतर भारत आणि पाकिस्तानमधील तणाव अत्यंत गंभीर पातळीवर पोहोचला आहे. या कारवाईत भारताने पाकिस्तानातील आणि पाकव्याप्त काश्मीरमधील नऊ ठिकाणी हवाई हल्ले केले, ज्यामुळे दोन्ही देशांमध्ये युद्धसदृश स्थिती निर्माण झाली आहे.

---

भारताची कारवाई: ऑपरेशन सिंदूर

• 7 मे रोजी भारताने 'ऑपरेशन सिंदूर' अंतर्गत पाकिस्तानातील आणि पाकव्याप्त काश्मीरमधील नऊ ठिकाणी हवाई हल्ले केले. या कारवाईत लष्कर-ए-तोयबा आणि जैश-ए-मोहम्मद या दहशतवादी संघटनांच्या तळांवर निशाणा साधण्यात आला. भारतीय वायुदलाने राफेल लढाऊ विमानांचा वापर करून SCALP आणि AASM Hammer क्षेपणास्त्रे वापरली. या कारवाईत 70 पेक्षा अधिक दहशतवाद्यांचा खात्मा झाल्याचा दावा भारताने केला आहे.

---

पाकिस्तानची प्रतिक्रिया

• पाकिस्तानने भारताच्या हल्ल्यांना 'युद्धाची कृती' म्हणून संबोधले असून, पाच भारतीय लढाऊ विमाने आणि अनेक ड्रोन पाडल्याचा दावा केला आहे. पाकिस्तानच्या पंतप्रधानांनी 'प्रत्येक थेंब रक्ताचा सूड घेऊ' अशी घोषणा केली आहे. पाकिस्तानच्या राष्ट्रीय सुरक्षा समितीने लष्कराला प्रत्युत्तर देण्याची परवानगी दिली आहे.

---

भारताच्या क्षेपणास्त्र क्षमतांचा आढावा

1. ब्रह्मोस (BrahMos) क्रूझ क्षेपणास्त्र

• भारत-रशिया संयुक्तपणे विकसित केलेले हे क्षेपणास्त्र सुपरसॉनिक वेगाने (Mach 3) लक्ष्यावर प्रहार करते. त्याची नवीनतम आवृत्ती 800 किमी पर्यंतच्या लक्ष्यांवर प्रहार करू शकते. हे क्षेपणास्त्र जमिनीवरून, समुद्रातून आणि हवाई मार्गाने डागता येते, ज्यामुळे ते अत्यंत बहुपर्यायी बनते.

2. रुद्रम-1 आणि रुद्रम-2

• भारतीय वायुदलासाठी विकसित केलेले हे एअर-टू-सर्फेस क्षेपणास्त्र आहेत. रुद्रम-2 हे हायपरसॉनिक वेगाने (Mach 5.5) लक्ष्यावर प्रहार करते आणि 300 किमी पर्यंतच्या लक्ष्यांवर प्रभावी आहे. हे क्षेपणास्त्र शत्रूच्या रडार आणि कम्युनिकेशन सिस्टिम्स नष्ट करण्यासाठी वापरले जाते.

3. प्रलय (Pralay) क्षेपणास्त्र

• हे जमिनीवरून डागले जाणारे क्वासी-बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्र आहे, ज्याची श्रेणी 500 किमी पर्यंत आहे. हे क्षेपणास्त्र शत्रूच्या लष्करी तळांवर अचूक प्रहार करण्यास सक्षम आहे.

4. अग्नी-V आणि अग्नी-VI

• अग्नी-V हे इंटरकॉन्टिनेंटल बॅलिस्टिक मिसाईल असून त्याची श्रेणी 7,000-8,000 किमी आहे. अग्नी-VI विकसित होत असून त्याची श्रेणी 10,000 किमी पेक्षा अधिक असण्याची अपेक्षा आहे. या दोन्ही क्षेपणास्त्रांमध्ये मल्टीपल इंडिपेंडंटली टार्गेटेबल रीएंट्री व्हेईकल्स (MIRVs) तंत्रज्ञान आहे, ज्यामुळे एकाच वेळी अनेक लक्ष्यांवर प्रहार करता येतो.

5. K-4 SLBM

• हे पाणबुडीवरून डागले जाणारे क्षेपणास्त्र आहे, ज्याची श्रेणी 3,500 किमी आहे. INS अरिघाट या अणु पाणबुडीवरून हे क्षेपणास्त्र डागले जाऊ शकते, ज्यामुळे भारताची अणु त्रिस्थळी क्षमता (nuclear triad) पूर्ण होते.

---

भारताची संरक्षणात्मक क्षमता

• भारताने रशियाकडून S-400 ट्रायंफ एअर डिफेन्स सिस्टिम्स प्राप्त केल्या आहेत, ज्यामुळे 400 किमी पर्यंतच्या हवाई हल्ल्यांपासून संरक्षण शक्य आहे.

• रशियाकडून प्राप्त Igla-S MANPADS प्रणालीमुळे भारताच्या लघु श्रेणीच्या हवाई संरक्षण क्षमतेत वाढ झाली आहे.

---

आंतरराष्ट्रीय प्रतिक्रिया

• संयुक्त राष्ट्रसंघ आणि अमेरिका दोघांनाही संयम बाळगण्याचं आवाहन करत आहेत. डोनाल्ड ट्रम्प यांनी दोन्ही देशांना शांतता प्रस्थापित करण्यासाठी प्रयत्न करण्याचे आवाहन केले आहे.

---

भारताची प्रगत क्षेपणास्त्र प्रणाली आणि संरक्षणात्मक क्षमता पाहता, पाकिस्तानला कोणत्याही आक्रमणाचा गंभीर परिणाम भोगावा लागू शकतो. तथापि, दोन्ही देशांच्या अणु क्षमतेमुळे युद्धाची शक्यता अत्यंत धोकादायक आहे.