लेखक – संदिप रुक्मिणी विठ्ठल कसालकर
संपादकीय:
अवकाळी पावसामुळे कांदा सडला, शेतकऱ्यांनी आता काय करावं?
महाराष्ट्रातील नाशिक, औरंगाबाद, जळगाव, बीड, परभणी, लातूर आदी भागांत अवकाळी पावसाने पुन्हा एकदा शेतकऱ्यांच्या तोंडचे घास हिरावले. विशेषतः कांदा उत्पादक शेतकऱ्यांचं मोठं नुकसान झालं. लाखोंच्या पिकावर पाणी पडल्याने कांदा सडला, गोदामात ठेवलेला माल खराब झाला आणि बाजारात विक्रीयोग्य कांदा उरला नाही.
या कठीण परिस्थितीत शेतकऱ्यांनी हातपाय गाळण्याऐवजी सडलेल्या कांद्याचं रूपांतर 'संकटातून संधी'मध्ये कसं करता येईल, हे पाहणं अत्यावश्यक आहे.
शेतकऱ्यांसाठी पर्यायी उपाययोजना:
1. सेंद्रिय खत / कंपोस्ट खत तयार करा
सडलेला कांदा सहजपणे कंपोस्टमध्ये रूपांतरित करता येतो. गावपातळीवर कंपोस्ट युनिट तयार करून इतर शेतकऱ्यांनाही विक्री करता येते.
2. बायोगॅस प्रकल्पासाठी वापर
कांद्यामध्ये सेंद्रिय पदार्थ मोठ्या प्रमाणात असतो. तो बायोगॅस निर्मितीसाठी वापरता येतो. अशा युनिटला सरकारकडून अनुदानही मिळते.
3. कांद्यावर प्रक्रिया करून उत्पादन तयार करणे
सडलेला कांदा पूर्णतः टाकून न देता, काही प्रमाणात चांगला भाग वेगळा करून त्यापासून ऑनियन पेस्ट, सूप मिक्स, मसाला पावडर तयार करता येतात. सहकारी संस्था किंवा महिला बचतगटांमार्फत हे काम करता येते.
4. पशुखाद्य म्हणून वापर
कांद्याचा काही भाग जनावरांच्या चाऱ्यात मिसळून वापरता येतो. विशेषतः डुकरे व बकरीसाठी ते उपयुक्त ठरते.
5. 'डॅमेज क्लेम' साठी अर्ज करा
राज्य सरकार व कृषी विभागाकडून नुकसानग्रस्त शेतकऱ्यांसाठी मदत योजनांची घोषणा केली जाते. PMFBY (प्रधानमंत्री पीक विमा योजना) अंतर्गत तक्रार दाखल करून नुकसान भरपाई मिळवता येते.
6. स्थानिक बाजारपेठेत स्वस्त दराने विक्री
सडलेला पण खाण्यायोग्य कांदा स्थानिक बाजारात कमी दराने विकून थोडाफार पैसा मिळवता येतो. रस्त्यावर फेकून देण्याऐवजी ही शक्यता तपासावी.
शेवटचा मुद्दा – शेतकऱ्यांनी हार मानू नये!
सडलेला कांदा पाहून शेतकऱ्यांचे डोळे भरून येतात, पण त्याच सडलेल्या कांद्यातून काही तरी कमावता येईल, हा विश्वास ठेवणं गरजेचं आहे. सरकारने तातडीने नुकसानग्रस्त क्षेत्रांची पाहणी करून मदतीची घोषणा करावी, पण त्या मदतीची वाट पाहत बसण्यापेक्षा शेतकऱ्यांनीच नव्या संधी शोधायला हव्यात.
0 Comments